Procedura postępowania w przypadku rodzin objętych przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w ramach programu rodzina 500+ oraz świadczeń rodzinnych
Świadczenie wychowawcze, zgodnie z definicją unijną jest świadczeniem rodzinnym i wchodzi w zakres przepisów o koordynacji systemów zabezpieczania społecznego. Podobnie jak zasiłek rodzinny wraz z dodatkami (z wyjątkiem dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego) i zasiłek pielęgnacyjny jest świadczeniem klasycznym w myśl orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości UE (TSUE) w sprawie C-347/12 Wiering (d. Caisse nationale des prestations familiales).
Program Rodzina 500+ jest zgodny z dotychczasową, unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Świadczenie wychowawcze może przysługiwać osobom, których członek rodziny podjął zatrudnienie bądź zamieszkuje na terytorium Państw Członkowskich, należących do EOG i Szwajcarii.
Na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń rodzinnych Ośrodki Pomocy Społecznej województwa świętokrzyskiego zobowiązane są przekazywać do Marszałka Województwa Świętokrzyskiego (ROPS) wnioski o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w sprawach w których będą miały zastosowanie przepisy unijne, w związku z przemieszczaniem się rodzica dziecka w granicach UE, EOG i Szwajcarii lub pobieraniem przez niego renty lub emerytury z tych państw.
Bardzo istotne jest informowanie Wnioskodawców, których członek rodziny wykonuje legalne zatrudnienie bądź zamieszkuje w państwach należących do UE, EOG i Szwajcarii o konieczności składania wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego również na pierwsze lub jedyne dziecko wraz z dokumentem/oświadczeniem dotyczącym dochodu uzyskanego poza granicami RP. Jest to niezbędne zwłaszcza w przypadku, kiedy Polska, w myśl przepisów unijnych, jest krajem pierwszym do wypłaty świadczeń. Taka sytuacja ma miejsce m.in. gdy, osoba zamieszkująca wraz z dziećmi w Polsce jest traktowana jako osoba aktywna zawodowo (tj. pracownik najemny, osoba ubezpieczona w KRUS, osoba bezrobotna z prawem do zasiłku dla bezrobotnych lub wnioskodawcą za którą wójt, burmistrz, prezydent odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne) lub pracownik został oddelegowany przez pracodawcę do pracy za granicą lecz w Polsce są odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.
W przypadku osób nieaktywnych zawodowo, Polska jest krajem drugim do wypłaty świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie wychowawcze może przysługiwać w postaci dodatku dyferencyjnego (nadwyżki nad wysokością świadczeń wypłacanych zagranicą).
Zatem, gdy więcej niż jedno państwo powinno wypłacać świadczenia rodzinne, kolejność pierwszeństwa do wypłaty świadczeń jest następująca: w pierwszej kolejności z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej kolejności z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej kolejności na podstawie miejsca zamieszkania.
Uzyskanie decyzji dotyczącej ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego umożliwi pobieranie świadczeń zagranicą w pełnej wysokości (w przypadku odmowy prawa do świadczenia wychowawczego w Polsce). W przypadku, gdy rodzina będzie uprawniona do świadczenia wychowawczego, Marszałek Województwa jest zobligowany do przesyłania stosownych informacji na standardowych drukach unijnych do zagranicznej instytucji właściwej ds. świadczeń rodzinnych. Tym samym osoba pobierająca świadczenia zagranicą uniknie przykrych konsekwencji ich zwrotu (zakaz kumulacji świadczeń). Każde państwo Członkowskie ma różną wysokość świadczeń rodzinnych. W sytuacji, gdy przysługuje prawo do świadczeń w dwóch krajach – państwo z pierwszeństwem wypłaca całą kwotę, a drugie dopłaca różnicę między wyższą i niższą kwotą świadczenia tak, aby zawsze świadczenia były wypłacane w najwyższej możliwej wysokości.
Jeżeli Wnioskodawca nie zamierza składać wniosku na pierwsze dziecko prosimy, aby złożył oświadczenie zamieszczone w załączniku poniżej.
Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz z art. 13 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wniosek odpowiednio o świadczenia rodzinne i o świadczenie wychowawcze składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenia.
Z uwagi na komplementarny charakter świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego w celu usprawnienia wymiany informacji między gminą i Marszałkiem Ośrodki Pomocy Społecznej powinny wraz z zapytaniem: czy w danej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przesyłać uzupełnioną o stosowne dane tabelę, której wzór znajduje się w załączniku poniżej. Tabela dotyczy zarówno spraw związanych ze świadczeniami rodzinnymi, jak i ze świadczeniem wychowawczym (weryfikacja i bieżący okres zasiłkowy).
W sytuacji braku kompletnej dokumentacji (bez uzupełnionej tabeli oraz dokumentów źródłowych) nie jest możliwe ustalenie przez Marszałka Województwa Świętokrzyskiego czy w przekazanej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Do złożonego w organie właściwym wniosku, należy dołączyć dokumenty źródłowe potwierdzające wykonywanie działalności zawodowej za granicą lub oświadczenie Wnioskodawcy złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań oraz o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania, zawierające wszystkie niezbędne informacje.
W przypadku weryfikacji prawa do świadczeń Ośrodki Pomocy Społecznej winny:
1) wystąpić z pytaniem (zgodnie z art. 23a ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 16 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci) do Marszałka Województwa Świętokrzyskiego czy w przekazanej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego załączając uzupełnioną tabelę i dokumenty źródłowe;
2) po tym jak Marszałek Województwa Świętokrzyskiego ustali, że w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, organ właściwy przekazuje do marszałka województwa:
a) prawomocną decyzję uchylającą przyznane prawo do świadczeń,
b) wnioski o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych i/lub do świadczenia wychowawczego wraz z kompletem dokumentów.
W przypadku rodzin, które zostały objęte przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przepisy unijne mają pierwszeństwo przed wewnętrznymi przepisami państw członkowskich UE. Oznacza to, że w przypadku kolizji przepisów krajowych z przepisami unijnymi, zastosowanie mają zawsze te ostatnie.
Przepisy unijne w jasny sposób określają zasady dotyczące wypłaty świadczeń. Zatem, gdy więcej niż jedno państwo powinno wypłacać świadczenia rodzinne, kolejność pierwszeństwa do wypłaty świadczeń jest następująca:
- w pierwszej kolejności z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek,
- w drugiej kolejności z tytułu otrzymywania emerytury lub renty,
- w ostatniej kolejności na podstawie miejsca zamieszkania.