W dniu 13 października 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1852), wprowadzająca do polskiego porządku prawnego system kaucyjny. System ten miał zostać wprowadzony 1 stycznia 2025 r. jednak ostatecznie termin zmieniono na 1 października 2025 r.
Przez system kaucyjny rozumie się taki system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku będących napojami, pobierana jest kaucja, która jest zwracana użytkownikowi końcowemu w momencie zwrotu odpowiednio opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym. Dopuszczono możliwość funkcjonowania więcej niż jednego systemu kaucyjnego, który będzie prowadzony przez podmioty reprezentujące po spełnieniu określonych warunków.
W dniu 1 stycznia 2025 r. weszła w życie ustawa z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1911), która wprowadziła zmiany dotyczące m.in. zasad utworzenia i działania systemu kaucyjnego.

Główne zmiany wprowadzone ww. ustawą, dotyczą:
• zapewnienia w każdej gminie co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych tym systemem od użytkowników końcowych,
• wyłączenia z systemu kaucyjnego opakowań na napoje będące mlekiem, jogurtem lub innym pitnym produktem mlecznym,
• wprowadzenia obowiązku odbierania od użytkownika końcowego butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra przez jednostki handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni handlowej nie większej niż 200 m2, w których użytkownikom końcowym są oferowane produkty będące napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym,
• pobierania kaucji na każdym etapie dystrybucji produktu w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym,
• wskazania podmiotu reprezentującego, który zawarł umowy z wprowadzającymi produkty w opakowaniach na napoje jako płatnika podatku od kaucji pobranych, które nie zostały zwrócone w tym systemie,
• poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych do 77% w latach 2025-2028 (przed zmianą było 81% w 2026 r., 84% w 2027 r. i 87% w 2028 r.),
• wprowadzenia potrójnej stawki opłaty produktowej przy obliczaniu wysokości należnej opłaty produktowej (od 1 stycznia 2026 r.), jeżeli wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje nie zawarł umowy z podmiotem reprezentującym i nie osiągnął wymaganych poziomów selektywnego zbierania,
• zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na zbieranie odpadów przez prowadzących jednostki handlu detalicznego, hurtowego lub inne punkty zbierające odpady opakowaniowe powstałe z opakowań objętych systemem kaucyjnym.

OPAKOWANIA OBJĘTE SYSTEMEM KAUCYJNYM

– jednorazowego użytku:
• butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych,
• puszki metalowe o pojemności do jednego litra,
– wielokrotnego użytku:
• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra.

WYSOKOŚĆ KAUCJI

określa rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1046):
• butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów oraz puszki metalowe o pojemności do jednego litra – 0,50 zł/sztukę,
• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra – 1,00 zł/sztukę.

PRZEDSIĘBIORCY, KTÓRYCH DOTYCZY SYSTEM KAUCYJNY to:

• wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku (butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych o pojemności do trzech litrów, puszki metalowe o pojemności do jednego litra, butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra), z wyłączeniem wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje będące mlekiem, jogurtem lub innym pitnym produktem mlecznym,
• wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje – czyli dokonujący wyłącznie sprzedaży bezpośredniej napojów w butelkach szklanych wielokrotnego użytku do półtora litra, polegającej na dostarczaniu napojów w opakowaniach do miejsca ustalonego z nabywającym i jednocześnie odbieraniu przez tego wprowadzającego pustych opakowań,
• podmioty reprezentujące prowadzące system kaucyjny – czyli spółki akcyjne mające siedzibę na terytorium kraju, utworzone przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze, których akcjonariuszami są wyłącznie ww. podmioty. Podmiot reprezentujący wykonuje wyłącznie działalność związaną z gospodarowaniem opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, a jego kapitał zakładowy wynosi co najmniej 5 mln zł.
• prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego, w których oferowane są napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym,
• prowadzący punkty zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW WPROWADZAJĄCYCH PRODUKTY W OPAKOWANIACH NA NAPOJE ORAZ WPROWADZAJĄCYCH BEZPOŚREDNIO PRODUKTY W OPAKOWANIACH NA NAPOJE:

• uzyskiwanie poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych określonych w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw:
– w latach: 2025 – 2028 – 77%,
– w 2029 r. i w latach następnych – 90%,
• prowadzenie ewidencji obejmującej informacje o masie oraz o liczbie i pojemności opakowań, w których wprowadzono do obrotu produkty będące napojami, z podziałem na rodzaje opakowań, w danym roku kalendarzowym,
• umieszczanie oznakowania na opakowaniach wskazującego na objęcie opakowania systemem kaucyjnym, którego wzór określa załącznik nr 2 do ww. ustawy,
• w przypadku przystąpienia do systemu kaucyjnego:
– zawarcie umowy z podmiotem reprezentującym oraz finansowanie systemu kaucyjnego,
– przekazywanie podmiotowi reprezentującemu danych niezbędnych do realizacji obowiązków w zakresie systemu kaucyjnego, w tym informacji o wszystkich wprowadzonych przez nich do obrotu w danym roku kalendarzowym opakowaniach objętych tym systemem,
• wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje w przypadku nieprzystąpienia do systemu kaucyjnego (nie zawarcia umowy z podmiotem reprezentującym):
– jest obowiązany wnieść opłatę produktową obliczoną oddzielnie dla poszczególnych rodzajów opakowań z tytułu nieosiągnięcia wymaganych poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych (uwaga! do osiągniętych poziomów selektywnego zbierania wlicza się jedynie opakowania i odpady opakowaniowe selektywnie zebrane w ramach systemu kaucyjnego, a od 1 stycznia 2026 r. obowiązywać będzie potrójna stawka opłaty produktowej),
– sporządzić i przedłożyć marszałkowi województwa roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi, do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy,
• wprowadzający bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje w przypadku nie zawarcia umowy z podmiotem reprezentującym i nie wykonania obowiązku osiągnięcia wymaganych poziomów zbierania:
– jest obowiązany wnieść opłatę produktową,
– sporządzić i przedłożyć marszałkowi województwa roczne sprawozdanie o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi, do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy.

OBOWIĄZKI PODMIOTÓW REPREZENTUJĄCYCH PROWADZĄCYCH SYSTEM KAUCYJNY:

• uzyskanie zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego, wydawanego w drodze decyzji przez ministra właściwego do spraw klimatu,
• prowadzenie systemu kaucyjnego, na warunkach określonych w ustawie,
• zawarcie umowy:
– z każdym wprowadzającym produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzającym bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, który się do niego zgłosił,
– z każdym przedsiębiorcą prowadzącym jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 200 m2, który się do niego zgłosi oraz z każdym przedsiębiorcą prowadzącym jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m2,
– między podmiotami reprezentującymi prowadzącymi systemy kaucyjne, w celu ustalenia między sobą warunków rozliczania pobranej i zwróconej kaucji oraz rozliczania i wymiany opakowań lub odpadów opakowaniowych zebranych w ramach prowadzonych przez siebie systemów kaucyjnych,
• prowadzenie ewidencji obejmującej informacje o liczbie, pojemności i masie opakowań i odpadów opakowaniowych odebranych od podmiotów prowadzących jednostki handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objętych systemem kaucyjnym w danym roku kalendarzowym, z podziałem na poszczególne jednostki i inne punkty,
• uzyskanie wpisu w rejestrze podmiotów wprowadzających do obrotu produkty, produkty w opakowaniach, prowadzących jednostki handlu detalicznego, hurtowego lub jednostki gastronomiczne i gospodarujących odpadami (rejestr BDO),
• sporządzanie i przedkładanie marszałkowi województwa rocznych sprawozdań o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi w zakresie funkcjonowania systemu kaucyjnego oraz oddzielnie dla każdego wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje i wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, który przystąpił do systemu kaucyjnego, w terminie do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy,
• sporządzanie i przekazywanie wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, związkowi międzygminnemu albo związkowi metropolitalnemu rocznego sprawozdania o odpadach opakowaniowych odebranych z jednostek handlu detalicznego i hurtowego oraz innych punktów zbierających opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem kaucyjnym na terenie danej gminy, w terminie do 31 stycznia za poprzedni rok kalendarzowy.

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW PROWADZĄCYCH JEDNOSTKI HANDLU DETALICZNEGO LUB HURTOWEGO, W KTÓRYCH UŻYTKOWNIKOM KOŃCOWYM SĄ OFEROWANE PRODUKTY BĘDĄCE NAPOJAMI W OPAKOWANIACH NA NAPOJE OBJĘTYCH SYSTEMEM KAUCYJNYM, uzależnione od wielkości powierzchni handlowej:

• nie większej niż 200 m2:
– pobieranie kaucji,
– zwracanie kaucji i zbieranie pustych opakowań (dotyczy wyłącznie butelek szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra),
– prowadzenie ewidencji obejmującej liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym,
– zawarcie umowy z co najmniej jednym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosił,
• powyżej 200 m2:
– pobieranie i zwracanie kaucji,
– zbieranie pustych opakowań i odpadów opakowaniowych,
– prowadzenie ewidencji obejmującej liczbę nabytych i sprzedanych produktów będących napojami w opakowaniach na napoje objętych systemem kaucyjnym, liczbę zwróconych opakowań i odpadów opakowaniowych oraz wysokość pobranych, zwróconych i niezwróconych kaucji,
– zawarcie umowy z każdym podmiotem reprezentującym, który się do niego zgłosi,
• powyżej 2000 m2 (dotyczy jednostek handlu detalicznego):
– obowiązki takie jak dla prowadzących ww. jednostki o powierzchni powyżej 200 m2 oraz prowadzenie na własny koszt selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych po produktach w opakowaniach, które znajdują się w ofercie handlowej tej jednostki, według rodzajów opakowań, z których powstały odpady, z wyłączeniem opakowań objętych systemem kaucyjnym.
Ponadto, przedsiębiorcy prowadzący jednostki handlu detalicznego lub hurtowego objęte systemem kaucyjnym uczestniczący w systemie kaucyjnym w zakresie co najmniej pobierania kaucji są obowiązani do umieszczenia w widocznym miejscu informacji o warunkach i trybie zwrotu pustych opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego oraz możliwości zwrotu pobranej kaucji.
Punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, o których mowa w ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 399 ze zm.) mogą także zapewniać przyjmowanie opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym, na podstawie umowy z podmiotem reprezentującym.

Link do ustawy:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001911/O/D20241911.pdf
Link do rozporządzenia w sprawie wysokości kaucji:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001046/O/D20241046.pdf
Linki do rozporządzeń w sprawie stawek opłaty produktowej:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230002683/O/D20232683.pdf
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240001960/O/D20241960.pdf